Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Karaman'da yeni bir yılanpancarı türü keşfeden araştırma ekibinde yer aldı. Bu keşif, Anadolu'nun biyolojik çeşitliliğinin hâlâ keşfedilmeye açık olduğunu bir kez daha ortaya koydu.
Yeni tür, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen ve Şanlıurfa İl Millî Eğitim Müdürlüğü'nden Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ile birlikte yürütülen taksonomik çalışmalar sonucunda ortaya çıktı. Yılanyastığıgiller (Araceae) familyasından Biarum cinsine ait bu tür, Karaman'ın Dereköy çevresinde tespit edildi.
Prof. Dr. Hasan Yıldırım, bitkinin keşif sürecini şöyle anlattı: "Bitki, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Organik Tarım Programı mezunu ve organik tarım işletmecisi Gülşen Kavas tarafından 2023 yılında mantar toplama gezisi sırasında fark edildi. Kavas, bitkinin fotoğraflarını Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen'e ulaştırdı. Çeçen ve ekibi, morfolojik incelemeler sonucunda bitkinin daha önce tanımlanmamış yeni bir tür olduğunu belirledi."
Yeni tür, en yakın akrabası Antalya çevresinde bulunan Dağ yılanpancarı (Biarum rifatii) ile karşılaştırıldı. Spatha yapısının iç yüzeyi, çiçek borusunun şekli ve stigma yapısı gibi karakterlerdeki farklılıklar türün özgünlüğünü ortaya koydu. Bitkiye, keşfi gerçekleştiren Gülşen Kavas anısına "Biarum gulsenianum" adı verildi. Türkçe adı ise yayılış alanına atfen "Karaman yılanpancarı" olarak belirlendi. Tür, taksonomik botaniğin saygın dergilerinden Annales Botanici Fennici'de yayımlanarak bilim dünyasına tanıtıldı.
Türün Koruma Durumu: Kritik Tehlikede
Prof. Dr. Yıldırım, Biarum cinsinin Akdeniz Havzası'ndan Güney Afrika'ya ve Orta Doğu'ya kadar uzanan geniş bir yayılışa sahip olduğunu, yaklaşık 22 tür içerdiğini belirtti. Türkiye, bu cinsin önemli çeşitlenme merkezlerinden biri olarak 12 Biarum türüne ev sahipliği yapıyor ve bunlardan 4'ü endemik. Yeni keşif ile bu sayı artmış oldu.
Ancak, yeni türün sadece çok dar bir alanda ve 100'den az bireyden oluşan küçük bir popülasyonla sınırlı olduğu tespit edildi. Bu nedenle IUCN (2025) kriterlerine göre tür "Kritik Tehlikede" kategorisinde yer alıyor. Bitkinin zehirli olması nedeniyle hayvanlar tarafından tüketilmediği, ancak toprak tahribatı ve habitat kaybı gibi tehditlerin bulunduğu ifade edildi. Prof. Dr. Yıldırım, yerel yönetimler, koruma kuruluşları ve bilim insanlarının iş birliğiyle acilen koruma planları hazırlanması ve habitatın korunması gerektiğini vurguladı.
Çalışma, Ege Üniversitesi'nden Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi'nden Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen, Şanlıurfa İl Millî Eğitim Müdürlüğü'nden Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ve Balıkesir Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencisi bitki ressamı Hazelnas Varol'un katkılarıyla gerçekleştirildi.
Kaynak: Beyaz Haber Ajansı (BYZHA)